Net Zero được xem là nỗ lực chung của toàn cầu nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu, thúc đẩy chuyển đổi nền kinh tế xanh, bền vững. Đây là mục tiêu quan trọng để giảm phát thải khí nhà kính xuống mức bằng 0, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững trong tương lai.
Nhiều quốc gia, tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân đang đẩy mạnh các giải pháp xanh để hiện thực hóa cam kết này. Vậy Net Zero là gì và làm thế nào để đạt được mục tiêu này? Cùng Intech Energy tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Định nghĩa Net Zero là gì?
Net Zero (phát thải ròng bằng 0)là trạng thái cân bằng giữa lượng khí nhà kính thải ra và lượng khí được loại bỏ khỏi bầu khí quyển. Điều này có nghĩa là tổng lượng phát thải carbon (CO₂) và các khí nhà kính khác được giảm thiểu tối đa, phần còn lại sẽ được bù đắp bằng các biện pháp hấp thụ hoặc loại bỏ khí thải, chẳng hạn như trồng cây, sử dụng công nghệ thu giữ carbon hoặc áp dụng các giải pháp năng lượng tái tạo.
Net Zero không có nghĩa là không có phát thải khí nhà kính, mà là đảm bảo rằng bất kỳ lượng khí nào phát ra đều được cân bằng bằng cách loại bỏ một lượng tương đương, giúp giảm tác động tiêu cực đến khí hậu.
Một số khái niệm liên quan đến Net Zero:
- Net-Zero Carbon Emissions là gì? Nghĩa là một hoạt động không tạo ra lượng phát thải carbon ròng vào khí quyển.
- Net-Zero Emissions là gì? Đề cập đến việc cân bằng tổng lượng khí nhà kính (GHG) phát thải với lượng khí nhà kính được loại bỏ khỏi khí quyển.
Tại sao Net Zero lại quan trọng?
Trong thời kỳ công nghiệp, con người đã thải một lượng lớn CO₂ vào khí quyển thông qua việc đốt nhiên liệu hóa thạch, sản xuất công nghiệp và các phương tiện giao thông. Điều này góp phần làm gia tăng hiệu ứng nhà kính, khiến nhiệt độ toàn cầu tăng cao. Để hạn chế tác động của biến đổi khí hậu, các nhà khoa học khuyến nghị duy trì mức nhiệt độ không tăng quá 1,5°C so với giai đoạn tiền công nghiệp.
Hiện nay, nhiệt độ Trái Đất đã tăng khoảng 1,1°C so với cuối thế kỷ 19, trong khi lượng khí thải CO₂ vẫn chưa có dấu hiệu suy giảm. Theo báo cáo của Liên Hợp Quốc, để đạt mục tiêu kiểm soát biến đổi khí hậu, lượng phát thải CO₂ cần giảm 45% vào năm 2030 so với mức của năm 2010 và tiến tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.
Net Zero là mục tiêu cân bằng lượng khí nhà kính con người thải ra và lượng khí nhà kính được loại bỏ khỏi bầu khí quyển. Đây là một khái niệm vô cùng quan trọng vì những lý do sau:
- Ngăn chặn biến đổi khí hậu: Khi đạt được Net Zero, chúng ta có thể giới hạn sự nóng lên toàn cầu ở mức 1.5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp, giảm thiểu những tác động nghiêm trọng của biến đổi khí hậu như thời tiết cực đoan, nước biển dâng và mất đa dạng sinh học.
- Bảo vệ sức khỏe con người: Giảm phát thải khí nhà kính đồng nghĩa với việc giảm ô nhiễm không khí, cải thiện chất lượng không khí và sức khỏe cộng đồng, giảm các bệnh về đường hô hấp và tim mạch.
- Thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững: Chuyển đổi sang Net Zero tạo ra cơ hội phát triển ngành công nghiệp xanh, năng lượng tái tạo, việc làm mới và đổi mới công nghệ. Đây là nền tảng cho nền kinh tế bền vững trong tương lai.
- Tăng cường an ninh năng lượng: Đa dạng hóa nguồn năng lượng với các nguồn tái tạo giúp giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, tăng khả năng tự chủ và an ninh năng lượng quốc gia.
- Trách nhiệm với thế hệ tương lai: Đạt Net Zero là cách chúng ta đảm bảo một hành tinh đáng sống cho con cháu, thể hiện trách nhiệm liên thế hệ và đạo đức môi trường.
- Thực hiện cam kết quốc tế: Net Zero là mục tiêu trung tâm của Hiệp định Paris và các cam kết quốc tế về khí hậu, thể hiện trách nhiệm chung của các quốc gia trong giải quyết vấn đề toàn cầu.
Làm thế nào để đạt được mục tiêu Net Zero?
Mục tiêu Net Zero – đưa mức phát thải khí nhà kính về 0 – trở thành ưu tiên hàng đầu của nhiều quốc gia và doanh nghiệp. Để đạt được mục tiêu này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng, áp dụng các giải pháp hiệu quả nhằm cắt giảm và bù đắp lượng phát thải.
Chuyển đổi sang năng lượng tái tạo
- Phát triển mạnh nguồn năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời, thủy điện và địa nhiệt
- Nâng cấp lưới điện để tích hợp hiệu quả các nguồn năng lượng tái tạo
- Giảm dần sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch
- Đầu tư vào công nghệ lưu trữ năng lượng để giải quyết tính không ổn định của năng lượng tái tạo
Một trong những giải pháp quan trọng nhất để đạt Net Zero là thay thế nhiên liệu hóa thạch bằng năng lượng tái tạo như như điện gió, điện mặt trời, thủy điện, địa nhiệt và sinh khối. Việc phát triển hạ tầng năng lượng sạch không chỉ giúp giảm khí CO₂ mà còn đảm bảo nguồn cung điện bền vững. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp và hộ gia đình cũng có thể lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời để tự chủ về điện và giảm phát thải.
Theo McKinsey ước tính công suất điện tái tạo toàn cầu đến năm 2026 sẽ tăng lên hơn 5.022 gigawatt (tăng hơn 80 phần trăm so với mức năm 2020). Trong mức tăng trưởng này, hai phần ba sẽ đến từ gió và mặt trời, tăng 150 phần trăm (3.404 gigawatt).
Cải thiện hiệu quả năng lượng
- Nâng cấp các tòa nhà hiện có với biện pháp cách nhiệt tốt hơn, hệ thống sưởi và làm mát hiệu quả
- Thiết kế các công trình mới với tiêu chuẩn tiết kiệm năng lượng cao
- Chuyển đổi sang các thiết bị điện hiệu suất cao
- Tối ưu hóa quy trình sản xuất công nghiệp để giảm tiêu thụ năng lượng
Giảm tiêu thụ năng lượng là một bước quan trọng trong hành trình Net Zero. Các biện pháp như sử dụng thiết bị tiết kiệm điện, tối ưu hóa quy trình sản xuất, ứng dụng công nghệ thông minh trong quản lý năng lượng có thể giúp giảm đáng kể lượng khí thải. Ở cấp độ cá nhân, việc sử dụng bóng đèn LED, điều hòa tiết kiệm điện hay tắt các thiết bị khi không sử dụng cũng góp phần vào mục tiêu chung.
Thúc đẩy giao thông bền vững
- Đẩy mạnh sử dụng xe điện và xây dựng cơ sở hạ tầng sạc điện
- Phát triển phương tiện giao thông công cộng hiệu quả
- Khuyến khích phương thức di chuyển không phát thải như đi bộ và đạp xe
- Nghiên cứu nhiên liệu thay thế cho vận tải đường dài, hàng không và hàng hải
Phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch là một trong những nguồn phát thải lớn nhất. Chuyển sang xe điện, xe chạy bằng hydro, mở rộng phương tiện công cộng và khuyến khích xe đạp, đi bộ là những giải pháp giúp giảm khí thải CO₂. Chính phủ có thể hỗ trợ bằng cách đầu tư vào hạ tầng trạm sạc xe điện, cung cấp ưu đãi thuế cho các phương tiện xanh và cải thiện hệ thống giao thông công cộng.
Áp dụng kinh tế tuần hoàn
Một nền kinh tế tuần hoàn giúp giảm thiểu lãng phí tài nguyên và phát thải carbon bằng cách tái chế, tái sử dụng và kéo dài vòng đời của sản phẩm. Doanh nghiệp có thể thiết kế sản phẩm thân thiện với môi trường, sử dụng vật liệu có thể tái chế và tối ưu hóa quy trình sản xuất để giảm lượng khí thải. Người tiêu dùng cũng đóng vai trò quan trọng bằng cách lựa chọn các sản phẩm bền vững, hạn chế rác thải nhựa và phân loại rác đúng cách.
Thu giữ và bù đắp carbon
- Đầu tư vào công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon (CCS)
- Phát triển các giải pháp loại bỏ carbon tự nhiên
- Nghiên cứu công nghệ hút carbon trực tiếp từ không khí
- Xây dựng thị trường carbon để hỗ trợ các dự án giảm phát thải
Bên cạnh việc cắt giảm phát thải, cần có các giải pháp để thu giữ và lưu trữ carbon (CCS) nhằm trung hòa lượng CO₂ còn lại. Công nghệ này giúp thu gom khí CO₂ từ các nhà máy điện, công nghiệp và lưu trữ an toàn dưới lòng đất. Ngoài ra, trồng rừng, bảo vệ hệ sinh thái biển và phát triển các dự án bù đắp carbon cũng là những cách hiệu quả để hấp thụ khí CO₂ từ khí quyển.
Chính sách và hợp tác toàn cầu
- Xây dựng khung pháp lý thúc đẩy quá trình chuyển đổi carbon thấp
- Áp dụng thuế carbon và các công cụ định giá carbon khác
- Thiết lập các mục tiêu giảm phát thải cụ thể theo từng ngành
- Tăng cường hợp tác quốc tế để giải quyết thách thức biến đổi khí hậu toàn cầu
Các chính phủ cần đưa ra chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và cá nhân giảm phát thải, như ưu đãi thuế cho các dự án xanh, áp dụng thuế carbon và siết chặt tiêu chuẩn môi trường. Hợp tác quốc tế cũng rất quan trọng, khi các quốc gia cần cùng nhau cam kết và thực hiện các mục tiêu giảm phát thải trong các hội nghị như COP26.
Đạt được mục tiêu Net Zero không chỉ là trách nhiệm của chính phủ hay doanh nghiệp mà còn cần sự chung tay của toàn xã hội. Mỗi cá nhân có thể góp phần bằng cách thay đổi thói quen tiêu dùng, sử dụng năng lượng hiệu quả và ủng hộ các sản phẩm thân thiện với môi trường. Chỉ khi tất cả các bên cùng hành động, chúng ta mới có thể xây dựng một tương lai bền vững và hạn chế tác động của biến đổi khí hậu.
Việt Nam và hành trình hướng tới Net Zero
Cam kết quốc tế về Net Zero
Tại Hội nghị thượng đỉnh Khí hậu trong khuôn khổ COP26 tại Anh vào tháng 11/2021, Việt Nam đã tuyên bố mục tiêu đưa mức phát thải ròng về 0 vào năm 2050, khẳng định quyết tâm cùng cộng đồng quốc tế chống lại biến đổi khí hậu. Đây là một bước đi quan trọng nhằm hướng đến một nền kinh tế phát triển bền vững và ít carbon.
Chính sách và quy định
Để hiện thực hóa cam kết Net Zero, Việt Nam đã xây dựng Chiến lược Phát triển Năng lượng Quốc gia, tập trung vào giảm phát thải khí nhà kính và đẩy mạnh sử dụng năng lượng tái tạo. Theo kế hoạch, đến năm 2030, tổng mức tiêu thụ năng lượng sơ cấp dự kiến đạt 175-195 triệu tấn dầu quy đổi (TOE) và tăng lên 320-350 triệu TOE vào năm 2045.
Năng lượng tái tạo đang được ưu tiên phát triển mạnh mẽ, với mục tiêu chiếm 20-25% tổng năng lượng sơ cấp vào năm 2030 và tăng lên 60-65% vào năm 2045. Đồng thời, Việt Nam cũng đẩy mạnh các chương trình tiết kiệm năng lượng, hướng đến giảm 9% mức tiêu thụ năng lượng vào năm 2030 và 20% vào năm 2045 so với kịch bản thông thường (BAU).
Chính phủ cũng đặt trọng tâm vào phát triển hệ thống điện thông minh, an toàn và hiệu quả, đảm bảo cung cấp điện ổn định và bền vững. Trong lĩnh vực giảm phát thải, mục tiêu cắt giảm khí nhà kính từ hoạt động năng lượng đạt 25% vào năm 2030 và 70% vào năm 2045 so với kịch bản BAU.
Kết quả đã đạt được
Theo Quy hoạch điện 8, Việt Nam đặt mục tiêu loại bỏ dần nhiệt điện than vào năm 2050, đồng thời đẩy mạnh phát triển năng lượng sạch. Công suất lắp đặt điện mặt trời dự kiến sẽ chiếm 34% tổng nguồn cung vào năm 2050, tăng đáng kể so với mức 23% vào năm 2022.
Bên cạnh đó, khả năng lưu trữ năng lượng cũng được chú trọng, với kế hoạch mở rộng lên 300 MWh vào năm 2030 và đạt 26 GWh vào năm 2050 nhằm đảm bảo nguồn cung điện ổn định. Riêng trong năm 2023, tổng công suất điện từ các nguồn tái tạo tại Việt Nam đã đạt 21,6 GW – dẫn đầu khu vực Đông Nam Á. Điều này phản ánh sự phát triển mạnh mẽ của ngành năng lượng xanh.
Trong lĩnh vực nông nghiệp, các giải pháp giảm phát thải đã giúp cắt giảm 1,5 triệu tấn CO₂ từ hoạt động trồng trọt và chăn nuôi vào năm 2020. Về sử dụng đất và lâm nghiệp, tỷ lệ che phủ rừng được đặt mục tiêu đạt 42% vào năm 2030, với lượng phát thải CO₂ giảm 11,1 triệu tấn trong năm 2020.
Về xử lý chất thải, 71% rác thải sinh hoạt được xử lý bằng phương pháp chôn lấp, 16% được chế biến thành phân compost và 13% được xử lý bằng cách đốt. Ngành công nghiệp cũng đạt được kết quả tích cực với mức giảm 4,06 triệu tấn CO₂ vào năm 2020, góp phần đáng kể vào quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp.
Nỗ lực toàn cầu trong mục tiêu Net Zero
Theo số liệu năm 2021, năm quốc gia phát thải nhiều nhất, chiếm khoảng 60% tổng lượng khí thải nhà kính toàn cầu, bao gồm Trung Quốc, Mỹ, Ấn Độ, Liên minh châu Âu và Nga. Bên cạnh đó, một số quốc gia khác như Argentina, Australia, Brazil, Canada, Pháp, Đức, Indonesia, Italy, Nhật Bản, Hàn Quốc và Mexico cũng đóng góp đáng kể vào lượng phát thải toàn cầu.
Ngược lại, các nước kém phát triển chỉ tạo ra khoảng 3,8% lượng khí thải, trong khi các quốc đảo nhỏ đang phát triển đóng góp chưa đến 1%. Điều này phản ánh sự chênh lệch lớn trong phát thải giữa các nền kinh tế lớn và các quốc gia có thu nhập thấp.
Nhằm tìm kiếm giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu, Hội nghị COP21 diễn ra vào tháng 12/2015 đã quy tụ gần 200 quốc gia và dẫn đến việc ký kết Thỏa thuận Paris. Đây là bước ngoặt quan trọng trong việc thiết lập cơ chế hợp tác toàn cầu nhằm giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu. Thỏa thuận này đánh dấu một sự đồng thuận mang tính lịch sử, giúp tạo ra khuôn khổ pháp lý chặt chẽ hơn so với các cam kết trước đây, như Nghị định thư Kyoto năm 1997, vốn chưa đủ hiệu quả để kiểm soát lượng phát thải.
Một trong những nội dung cốt lõi của Thỏa thuận Paris là yêu cầu các quốc gia tự đặt ra các mục tiêu giảm phát thải (NDC – Nationally Determined Contributions), cho phép từng quốc gia chủ động đề ra chiến lược phù hợp với điều kiện kinh tế và năng lực của mình.
Hướng tới mục tiêu dài hạn, cộng đồng quốc tế đã đề ra chiến lược Net Zero, nghĩa là đạt mức phát thải ròng bằng 0. Đây đã trở thành trọng tâm trong chính sách khí hậu của nhiều quốc gia.
Tại Hội nghị COP29 năm 2024, các nước phát triển tiếp tục tái khẳng định cam kết của mình: Mỹ, Anh và Liên minh châu Âu đặt mục tiêu đạt Net Zero vào năm 2050, Trung Quốc vào năm 2060 và Ấn Độ vào năm 2070. Những cam kết này phản ánh nỗ lực toàn cầu trong việc thúc đẩy sử dụng năng lượng tái tạo, cắt giảm khí thải và giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.
Hướng tới Net Zero không chỉ là trách nhiệm mà còn là cơ hội để đổi mới và phát triển bền vững. Bằng cách áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng, tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo và cải tiến công nghệ, chúng ta có thể giảm đáng kể lượng phát thải khí nhà kính. Việc đạt được mục tiêu Net Zero đòi hỏi sự chung tay của toàn cầu, từ chính phủ đến doanh nghiệp và từng cá nhân.
