Kiểm kê khí nhà kính – Hướng dẫn 8 bước kiểm kê

Kiểm kê khí nhà kính là một bước quan trọng giúp doanh nghiệp và tổ chức đánh giá lượng phát thải, từ đó xây dựng chiến lược giảm thiểu tác động đến môi trường. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, đã ban hành các quy định yêu cầu kiểm kê khí nhà kính nhằm kiểm soát và giảm lượng phát thải. Việc thực hiện kiểm kê không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật mà còn mở ra cơ hội tiếp cận các cơ chế tài chính carbon, nâng cao năng lực cạnh tranh và hướng tới phát triển bền vững.

Định nghĩa kiểm kê khí nhà kính là gì?

Theo định nghĩa toàn cầu, Kiểm kê khí nhà kính (Greenhouse Gas – GHG) là danh sách các nguồn phát thải và lượng phát thải liên quan được định lượng bằng các phương pháp chuẩn hóa. Các tổ chức phát triển kiểm kê GHG vì nhiều lý do, bao gồm:

• Quản lý rủi ro khí nhà kính và xác định cơ hội giảm thiểu hiệu ứng nhà kính.
• Tham gia các chương trình GHG tự nguyện hoặc bắt buộc.
• Tham gia vào thị trường GHG.
• Đạt được sự công nhận cho hành động tự nguyện sớm.

Tại Việt Nam, “Kiểm kê khí nhà kính” được quy định tại khoản 9 Điều 3 Nghị định 06/2022/NĐ-CP, cụ thể như sau: “Kiểm kê khí nhà kính (KNK) là hoạt động thu thập thông tin, số liệu về các nguồn phát thải khí nhà kính, tính toán lượng phát thải khí nhà kính, hấp thụ khí nhà kính trong một phạm vi xác định và trong một năm cụ thể theo phương pháp và quy trình do cơ quan có thẩm quyền ban hành.”

Trong tiêu chuẩn GRI 305 hướng dẫn kiểm kê khí nhà kính, doanh nghiệp có thể đo tổng lượng phát thải hàng năm của mình dựa trên 3 phạm vi sau:

• Phạm vi 1: Khí phát thải trực tiếp.
• Phạm vi 2: Khí phát thải gián tiếp từ nguồn năng lượng mua.
• Phạm vi 3: Phát thải gián tiếp từ các hoạt động khác trong kinh doanh và sản xuất.

Đối tượng nào cần kiểm kê khí nhà kính?

Cơ sở cần phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính

Cơ sở phải thực hiện kiểm kê khí thải nhà kính là cơ sở phát thải khí nhà kính có mức phát thải hằng năm từ 3.000 tấn CO2 tương đương trở lên hoặc thuộc một trong các trường dưới đây:

• Nhà máy nhiệt điện, cơ sở sản xuất công nghiệp có tổng lượng tiêu thụ năng lượng hằng năm từ 1.000 tấn dầu tương đương (TOE) trở lên.
• Công ty kinh doanh vận tải hàng hóa có tổng tiêu thụ nhiên liệu hằng năm từ 1.000 TOE trở lên.
• Tòa nhà thương mại có tổng tiêu thụ năng lượng hằng năm từ 1.000 TOE trở lên.
• Cơ sở xử lý chất thải rắn có công suất hoạt động hằng năm từ 65.000 tấn trở lên.

(Theo quy định Điều 6 Nghị định 06/2022/NĐ-CP quy định về việc xây dựng và cập nhật danh mục lĩnh vực, cơ sở phải kiểm kê khí nhà kính.)

6 lĩnh vực phải kiểm kê khí nhà kính năm 2024

Theo quy định Điều 1 Quyết định 01/2022/QĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ ban hành danh mục 6 lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính.

Lý do cần kiểm kê khí nhà kính?

Kiểm kê khí nhà kính là một bước quan trọng giúp doanh nghiệp và quốc gia đánh giá chính xác lượng phát thải, từ đó có cơ sở để triển khai các giải pháp giảm thiểu tác động đến môi trường.

• Việc thực hiện kiểm kê khí nhà kính là yêu cầu bắt buộc theo quy định pháp luật và các cam kết quốc tế. Việt Nam đã đặt ra các mục tiêu giảm phát thải trong Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) nhằm thực hiện Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, đồng thời Luật Bảo vệ Môi trường cũng yêu cầu các tổ chức, doanh nghiệp thực hiện kiểm kê và báo cáo phát thải định kỳ.
• Kiểm kê khí nhà kính còn giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược giảm phát thải hiệu quả, tối ưu hóa quy trình sản xuất, sử dụng năng lượng tiết kiệm hơn và nâng cao tính bền vững trong hoạt động kinh doanh. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu pháp lý mà còn tạo lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh ngày càng nhiều đối tác và khách hàng ưu tiên các sản phẩm, dịch vụ có trách nhiệm với môi trường.
• Việc kiểm kê khí thải nhà kính mở ra cơ hội tiếp cận các cơ chế tài chính carbon, như thị trường tín chỉ carbon, chứng chỉ xanh và các chương trình bù trừ phát thải, giúp doanh nghiệp giảm chi phí tuân thủ, đồng thời có thể tạo thêm nguồn thu từ việc bán tín chỉ carbon nếu đạt mức giảm phát thải tốt.

Như vậy, kiểm kê khí nhà kính không chỉ là nghĩa vụ mà còn là cơ hội để doanh nghiệp và tổ chức phát triển theo hướng bền vững, góp phần vào mục tiêu chung của thế giới trong việc giảm thiểu biến đổi khí hậu.

Hiện nay để giảm thiểu khí nhà kính các doanh nghiệp đang đẩy mạnh phát triển công nghệ sạch và sử dụng năng lượng tái tạo như điện năng lượng mặt trời, điện gió trong sản xuất để giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch,…

Hướng dẫn kiểm kê khí nhà kính tại Việt Nam

Theo quy định tại Thông tư 17/2022/TT-BTNMT, các tổ chức và doanh nghiệp có thể tiến hành kiểm kê khí nhà kính theo quy trình cụ thể như sau:

Bước 1: Xác định phạm vi hoạt động và phương pháp kiểm kê

Trước hết, doanh nghiệp cần xác định phạm vi hoạt động của mình theo Tiêu chuẩn quốc gia TCVN ISO 14064-1:2011. Dựa trên hướng dẫn của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) năm 2006 (IPCC 2006) và năm 2019 (IPCC 2019), doanh nghiệp lựa chọn phương pháp kiểm kê phù hợp với ngành nghề và quy mô vận hành của mình.

Bước 2: Chọn hệ số phát thải khí nhà kính

Việc lựa chọn hệ số phát thải phải phù hợp với lĩnh vực hoạt động của doanh nghiệp, tuân theo danh mục hệ số phát thải do Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành. Điều này giúp đảm bảo độ chính xác và nhất quán trong quá trình tính toán lượng phát thải.

Bước 3: Thu thập dữ liệu kiểm kê

Dữ liệu cần được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm các báo cáo nội bộ, số liệu từ Tổng cục Thống kê, các cơ quan chức năng, cũng như Phụ lục I.2 của Thông tư 17/2022/TT-BTNMT. Ngoài ra, doanh nghiệp có thể tham khảo các hướng dẫn từ IPCC 2006 và 2019 để đảm bảo độ chính xác và đầy đủ của thông tin thu thập.

Bước 4: Tính toán phát thải khí nhà kính

Sau khi thu thập đủ dữ liệu, doanh nghiệp thực hiện tính toán lượng phát thải theo phương pháp đã xác định ở bước đầu tiên. Kết quả kiểm kê sẽ được tổng hợp vào các biểu mẫu, bao gồm các thông số về hoạt động, hệ số phát thải, cũng như hệ số tiềm năng nóng lên toàn cầu (GWP) của từng loại khí nhà kính.

Bước 5: Kiểm soát và xác minh chất lượng kiểm kê

Cuối cùng, quá trình kiểm soát chất lượng giúp đảm bảo độ chính xác và tính đầy đủ của báo cáo kiểm kê. Các bước kiểm soát bao gồm:

• Rà soát tính chính xác của dữ liệu thu thập.
• Xác định và điều chỉnh sai sót nếu có.
• Kiểm tra và lưu trữ tài liệu theo đúng quy định.

Việc kiểm soát chất lượng phải được thực hiện theo hướng dẫn của IPCC 2006 và 2019 dưới sự giám sát của các cơ quan có thẩm quyền nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của quá trình kiểm kê khí nhà kính.

Bước 6: Đánh giá mức độ không chắc chắn của kết quả kiểm kê

Quá trình đánh giá mức độ không chắc chắn trong kiểm kê khí nhà kính được thực hiện theo hướng dẫn tại Phụ lục II.3 của Thông tư 17/2022/TT-BTNMT. Mục tiêu của bước này là xác định các yếu tố có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của kết quả kiểm kê và đề xuất các biện pháp cải thiện.

Bước 7: Điều chỉnh và tính toán lại kết quả kiểm kê

Việc tính toán lại không phải là yêu cầu bắt buộc trong quy trình kiểm kê khí thải nhà kính. Tuy nhiên, doanh nghiệp cần thực hiện bước này nếu có một trong các yếu tố sau xảy ra:

• Ranh giới hoạt động của doanh nghiệp thay đổi, làm ảnh hưởng đến nguồn phát thải và số liệu liên quan.
• Phát hiện sai sót trong thu thập hoặc xử lý dữ liệu, dẫn đến chênh lệch trên 10% so với kết quả đã báo cáo.
• Sự thay đổi về quyền sở hữu hoặc vận hành cơ sở gây ảnh hưởng đến lượng phát thải khí nhà kính.
• Lỗi trong phương pháp tính toán hoặc áp dụng hệ số phát thải.

Kết quả điều chỉnh sẽ được cập nhật trong báo cáo kiểm kê khí nhà kính của kỳ báo cáo tiếp theo nhằm đảm bảo tính chính xác và minh bạch của dữ liệu.

Bước 8: Hoàn thiện và lập báo cáo kiểm kê

Doanh nghiệp cần tổng hợp dữ liệu và lập báo cáo kết quả kiểm kê khí nhà kính theo mẫu số 04, được quy định tại Phụ lục II của Nghị định 06/2022/NĐ-CP. Báo cáo này đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát lượng phát thải và xây dựng chiến lược giảm thiểu khí nhà kính.

Trong thời gian tới, kiểm kê khí thải nhà kính sẽ trở thành một yêu cầu bắt buộc đối với tất cả doanh nghiệp. Việc tuân thủ quy trình kiểm kê không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng quy định pháp luật mà còn thể hiện trách nhiệm đối với môi trường, nâng cao uy tín thương hiệu và gia tăng lợi thế cạnh tranh trên thị trường.

Kiểm kê khí nhà kính không chỉ là một yêu cầu pháp lý mà còn là công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp tối ưu hóa hoạt động, giảm chi phí và nâng cao uy tín trên thị trường. Bằng cách thực hiện kiểm kê định kỳ và áp dụng các biện pháp giảm phát thải hiệu quả, doanh nghiệp không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn tạo ra lợi ích kinh tế lâu dài. Trong tương lai, việc kiểm kê khí nhà kính sẽ trở thành một tiêu chuẩn tất yếu, hướng tới mục tiêu phát triển xanh và bền vững cho doanh nghiệp cũng như toàn xã hội.