Trung Quốc đang củng cố vị thế là quốc gia dẫn đầu toàn cầu về phát triển năng lượng tái tạo với 180 GW điện mặt trời quy mô tiện ích và 159 GW điện gió đang được xây dựng.
Dự án điện mặt trời và điện gió Trung Quốc gấp đôi thế giới
Tổng số của hai dự án này gần gấp đôi so với phần còn lại của thế giới cộng lại và đủ để cung cấp điện cho toàn bộ Hàn Quốc. Theo dữ liệu mới từ Global Energy Monitor (GEM). 339 GW điện mặt trời và điện gió quy mô tiện ích đã đạt đến giai đoạn xây dựng chiếm một phần ba tổng công suất điện gió và điện mặt trời được đề xuất tại Trung Quốc, vượt xa tỷ lệ xây dựng toàn cầu chỉ 7%, theo bản cập nhật mới nhất của Global Solar Power Tracker và Global Wind Power Tracker 2 của GEM. Sự tương phản rõ rệt trong tỷ lệ xây dựng minh họa cho bản chất tích cực của cam kết xây dựng các dự án năng lượng tái tạo của Trung Quốc.
Trung Quốc là nơi có gần 2/3 năng lượng mặt trời và gió quy mô tiện ích của thế giới đang được xây dựng.
>>Xem thêm: So sánh điện gió và điện mặt trời
Tình hình phát triển điện mặt trời và điện gió tại Trung Quốc 2023, 2024
Vào năm 2023, Trung Quốc đã bổ sung gần gấp đôi công suất điện mặt trời và điện gió quy mô tiện ích so với bất kỳ năm nào khác. Tổng công suất tính đến thời điểm quý đầu tiên năm 2024 là 758 GW, mặc dù dữ liệu từ Hội đồng Điện lực Trung Quốc đưa ra tổng công suất, bao gồm cả điện mặt trời phân tán là 1.120 GW. Điện gió và điện mặt trời hiện chiếm 37% tổng công suất điện của cả nước, tăng 8% so với năm 2022 và dự kiến sẽ vượt qua công suất điện than, hiện chiếm 39% tổng công suất vào năm 2024.
Lắp đặt điện mặt trời nhiều gấp 3 lần 3 năm trước cộng lại
Trong vòng 1 năm, từ 3/2023 đến 3/2024, Trung Quốc đã lắp đặt năng lượng mặt trời (NLMT) nhiều hơn so với 3 năm trước cộng lại, và nhiều hơn phần còn lại của thế giới cộng lại trong năm 2023. Lần đầu tiên, công suất năng lượng mặt trời vượt qua năng lượng gió vào năm 2022 và khoảng cách này đã tăng đáng kể, nhờ vào sự mở rộng mạnh mẽ của NLMT phân tán.
Gần ½ NLMT phân tán được bổ sung vào năm 2023 đã được lắp đặt trên các mái nhà dân dụng, phần lớn được thúc đẩy bởi mô hình “năng lượng mặt trời toàn quận” của Trung Quốc. Năng lượng mặt trời phân tán chiếm 41% tổng công suất năng lượng mặt trời và đã có tốc độ tăng trưởng cao hơn năng lượng mặt trời tập trung kể từ năm 2021. Sự tăng trưởng này là do những lợi thế về chi phí đầu tư thấp hơn, dễ lắp đặt và chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, khiến nó trở nên phổ biến hơn trên thị trường.
Mức tăng trưởng điện gió đứng thứ 2 thế giới
Điện gió mới lắp đặt cũng tăng gấp đôi về mức tăng trưởng trong 12 tháng so với cùng kỳ năm trước. Sau một thời gian ngắn chậm lại vào năm 2022 do chính sách trợ giá điện của chính quyền trung ương kết thúc, điện gió đã phục hồi vào năm 2023. Global Wind Power Tracker của GEM đã ghi nhận mức tăng công suất điện gió 51 GW kể từ năm 2023. Mức tăng trưởng này vượt quá tổng công suất hoạt động của bất kỳ quốc gia nào, ngoại trừ Hoa Kỳ.
Tổng công suất tại các giai đoạn tiền xây dựng và công bố cho điện mặt trời quy mô tiện ích đạt 387 GW và 336 GW cho điện gió. Điều này bao gồm làn sóng thứ hai và thứ ba của “cơ sở điện gió & điện mặt trời lớn” với tổng công suất khoảng 503 GW, sẽ đi vào hoạt động trong khoảng thời gian từ năm 2025 đến năm 2030. Làn sóng đầu tiên của “cơ sở điện gió và điện mặt trời lớn” được công bố vào năm 2021 và trải dài trên 19 tỉnh. Hầu hết 97 GW trong làn sóng đầu tiên này bắt đầu hoạt động vào năm 2023 theo đúng kế hoạch, chiếm 1/3 công suất mới hoạt động của Trung Quốc, chỉ ra một tương lai đầy hứa hẹn cho làn sóng thứ hai và thứ ba.
Điện gió và điện mặt trời cấp tỉnh có bước chuyển đổi nhanh chóng
Theo dữ liệu được GEM cung cấp, ở cấp tỉnh, các tỉnh tây bắc và đông bắc Trung Quốc tiếp tục thống trị lắp đặt điện mặt trời và điện gió quy mô lớn. Trong khi cảnh quan tại các tỉnh miền trung và nam Trung Quốc cũng nhanh chóng chuyển đổi nhờ điện mặt trời phân tán. Hà Nam, Giang Tô, và Chiết Giang là những tỉnh đứng đầu về công suất điện mặt trời (Theo Cục năng lượng Quốc gia).
Trong khi đó, 6 tỉnh hàng đầu về lắp đặt điện gió là Nội Mông, Tân Cương, Hà Bắc, Sơn Tây, Sơn Đông và Cam Túc, chiếm 43% tổng số cả nước. Mặc dù sự phân bổ điện gió trên bờ giữa các tỉnh có sự thay đổi tối thiểu, điện gió ngoài khơi đang phát triển nhanh chóng, với Giang Tô tiếp tục dẫn đầu cả nước. Phúc Kiến đã chứng kiến 11 tua-bin gió 16 MW, công suất lớn nhất cho một tua-bin gió đơn lẻ trên thế giới, đi vào hoạt động tại trang trại điện gió ngoài khơi Pingtan vào năm 2023. Công suất điện gió ngoài khơi tăng trưởng nhanh chóng ở Quảng Đông, Chiết Giang, Phúc Kiến và Hải Nam dự kiến sẽ thay đổi thứ hạng của tỉnh, có khả năng thay thế Giang Tô trở thành tỉnh điện gió ngoài khơi số một trong vòng năm năm tới.
Trung Quốc tiếp tục thống trị điện mặt trời và điện gió trong tương lai?
Nhìn về phía trước, nếu tất cả các dự án điện gió và điện mặt trời quy mô tiện ích được đề xuất đều đi vào hoạt động như dự kiến, Trung Quốc có thể dễ dàng đạt được 1.200 GW công suất lắp đặt điện gió và điện mặt trời vào cuối năm 2024, sớm hơn 6 năm so với cam kết của Chủ tịch Tập Cận Bình và sớm hơn 1 năm so với dự báo của GEM vào năm ngoái.
Mặc dù Trung Quốc chưa bao giờ ký cam kết tăng gấp 3 lần năng lượng tái tạo tại COP28, nhưng họ đã ủng hộ cam kết trong Tuyên bố Sunnylands giữa Trung Quốc và chính phủ Hoa Kỳ vào đầu năm 2023 về việc tăng gấp 3 lần công suất năng lượng tái tạo trên toàn cầu và có ý định đẩy nhanh đáng kể việc triển khai năng lượng tái tạo trong nền kinh tế tương ứng của họ đến năm 2030 so với mức năm 2020. Nếu điện gió và điện từ các tấm pin mặt trời tiếp tục bổ sung 200 GW hàng năm như các nhà chức trách đã lên kế hoạch cho năm 2024, thì việc tăng gấp 3 lần công suất năng lượng tái tạo vào cuối năm 2030, dựa trên mức cơ sở năm 2020 là 934 GW là hoàn toàn có thể đạt được ngay cả khi không có bất kỳ sự bổ sung thủy điện mới nào.
Việc tăng gấp 3 lần so với mức cơ sở năm 2022, theo khuyến nghị của Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế (IRENA), cũng có thể đạt được nếu chúng được lắp đặt với tốc độ tăng trưởng cao hơn một chút vào năm 2023 như cơ quan này đã công bố. Trung Quốc nên xem xét một mục tiêu năng lượng tái tạo tham vọng hơn trong đóng góp do quốc gia tự quyết định cho Thỏa thuận chung Paris trình lên WTO vào năm tới.
Xem thêm:
- Điện gió và điện Mặt Trời phát triển mạnh chưa từng thấy tại EU
- Đề xuất phân phối điện trực tiếp từ nhà máy điện mặt trời, điện gió cho các khách hàng lớn
Lượng công suất tiềm năng đang được phát triển tại Trung Quốc cung cấp thêm bằng chứng cho dự báo rằng lượng khí thải carbon của ngành điện có thể đạt đỉnh sớm hơn mốc thời gian đã hứa, tức là “trước năm 2030”. Trên thực tế, nghiên cứu vào tháng 5/2024 của Lauri Myllyvirta, thành viên cấp cao tại Viện Chính sách Xã hội Châu Á và là nhà phân tích chính tại Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch, thậm chí còn cho rằng tổng lượng khí thải CO2 của Trung Quốc có thể đã đạt đỉnh vào năm 2023, với lý do 90% nhu cầu điện tăng đã được đáp ứng bằng năng lượng gió và mặt trời, cũng như sự suy giảm trong hoạt động xây dựng nhà ở.
Tuy nhiên, các quan chức năng lượng Trung Quốc không bày tỏ ý định đạt đỉnh sớm hơn năm 2030. Một số người cho rằng việc hoãn đỉnh của ngành điện sẽ giúp ích cho quá trình điện khí hóa của các ngành khác và tránh được chi phí chìm sớm từ ngành điện than.
Bên cạnh đó, không ít trở ngại cũng được đặt ra cho tiến trình phát triển điện mặt trời và điện gió tại Trung Quốc. Chẳng hạn như việc phụ thuộc còn nhiều vào điện than, hạn chế về khả năng truyền tải điện dẫn tới việc tái diễn cắt giảm năng lượng mặt trời phân tán,…
