Năng lượng sơ cấp là một dạng năng lượng nằm trong tài nguyên năng lượng mà chúng có thể chuyển hóa thành năng lượng cuối cùng và năng lượng hữu ích, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ của nền kinh tế. Do đó, tiêu thụ năng lượng sơ cấp luôn là vấn đề được các quốc gia quan tâm. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu năng lượng sơ cấp là gì, gồm những gì và vai trò của năng lượng tái tạo trong nguồn năng lượng sơ cấp như thế nào.
Năng lượng sơ cấp là gì?
Năng lượng sơ cấp là dạng năng lượng có sẵn trong môi trường tự nhiên. Dạng năng lượng này có thể chuyển hóa thành các dạng năng lượng cuối cùng và năng lượng hữu ích, đáp ứng nhu cầu sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau trong nền kinh tế của mỗi một quốc gia.
Những ví dụ điển hình về năng lượng sơ cấp đó là: năng lượng gió, năng lượng mặt trời, nhiên liệu hóa thạch (than đá, dầu mỏ, khí tự nhiên), năng lượng sinh khối (gỗ, chất thải hữu cơ),…
Năng lượng sơ cấp khác gì so với các dạng năng lượng khác?
Năng lượng sơ cấp hay còn gọi là năng lượng thô trong tự nhiên. Hầu hết chúng không thể sử dụng được ngay mà cần qua quá trình chuyển đổi thành năng lượng cuối cùng và năng lượng hữu ích cung cấp cho người dùng. Quá trình chuyển hóa này sẽ khiến năng lượng bị tiêu hao. Do đó, lượng năng lượng cuối cùng luôn thấp hơn lượng năng lượng sơ cấp.
Một số ít trường hợp năng lượng sơ cấp không cần chuyển hóa vẫn có thể sử dụng được như gỗ, khí đốt tự nhiên dùng để sưởi ấm.
Trong năng lượng sơ cấp bao gồm các nguồn năng lượng tái tạo, hay còn gọi là năng lượng xanh, sạch như: năng lượng mặt trời, năng lượng gió, thủy điện, năng lượng biển, sinh khối, địa nhiệt, rác thải… Sở dĩ chúng tôi muốn đề cập riêng về nguồn năng lượng tái tạo vì đây là nguồn năng lượng bền vững, được nhiều quốc gia trên toàn cầu đẩy mạnh khai thác trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng trở nên phức tạp, khó lường.
Năng lượng tái tạo liên tục được tái tạo trong tự nhiên và hoàn toàn có thể thay thế cho các nguồn năng lượng hóa thạch. Hơn nữa, chúng xanh, sạch, giúp giảm phát thải khí nhà kính, góp phần bảo vệ môi trường.
Năng lượng sơ cấp là những năng lượng nào?
Như đã đề cập ở trên, năng lượng sơ cấp là những năng lượng có sẵn trong tự nhiên, bao gồm năng lượng hóa thạch và năng lượng tái tạo.
Năng lượng hóa thạch
Năng lượng hóa thạch là năng lượng được sinh ra từ các tài nguyên hóa thạch. Tài nguyên hóa thạch này được hình thành qua hàng triệu năm từ sự phân hủy của xác động, thực vật. Có 3 loại năng lượng hóa thạch chính là than, dầu và khí tự nhiên. Khí hóa lỏng cũng được xếp vào nhiên liệu hóa thạch nhưng nó được hình thành từ quá trình sản xuất khí tự nhiên.
Hiện năng lượng hóa thạch là nguồn năng lượng sơ cấp chiếm lượng cao nhất trên trái đất. Do đó, nó cũng là nguồn cung cấp chính cho các nhu cầu năng lượng trên toàn cầu. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự báo nhu cầu toàn cầu về dầu, khí đốt tự nhiên và than đá sẽ đạt đỉnh trước năm 2030.
Năng lượng tái tạo
Năng lượng mặt trời
Năng lượng mặt trời là năng lượng bức xạ (ánh sáng) và nhiệt từ mặt trời. Đây là nguồn năng lượng đầu tiên trên thế giới, cũng là nguồn năng lượng mà con người cũng như các sinh vật khác không thể thiếu để có thể tồn tại.
Không chỉ giúp duy trì sự sống cho mọi sinh vật trên trái đất, năng lượng mặt trời còn được con người ứng dụng cho nhiều mục đích ngày nay như: điện năng lượng mặt trời, sưởi ấm, làm mát, sấy khô, máy nước nóng, đồng hồ mặt trời, năng lượng để chạy các phương tiện, thiết bị như ô tô, máy báy,…
Ngày nay, năng lượng mặt trời được xem là nguồn năng lượng tái tạo chính được nhiều nước đẩy mạnh khai thác. Không chỉ được xem là nguồn năng lượng vô tận, nó còn mang lại nhiều lợi ích cho môi trường, giúp giảm phát thải khí Co2 hiệu quả.
Có thể bạn quan tâm: Năng Lượng Mặt Trời Ở Việt Nam: Tiềm Năng Và Giải Pháp
Năng lượng gió
Năng lượng gió hay thường được gọi là điện gió, là nguồn năng lượng được tạo ra từ sức mạnh của gió. Gió đẩy các lưỡi tuabin gió, làm các nam châm quay vòng và tạo ra điện. Nửa đầu năm 2023, điện gió chiếm khoảng 8.8% tổng lượng điện được tiêu thụ trên toàn cầu, lớn hơn điện mặt trời. Con số này dự báo sẽ tiếp tục tăng lên trong những năm tới. Các quốc gia khai thác và sử dụng năng lượng gió hiệu quả nhất hiện nay có thể kể đến như: Hoa Kỳ, Trung Quốc, Ấn Độ, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Đan Mạch, Italia,…
Cũng như năng lượng mặt trời, năng lượng gió được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực kinh tế, đời sống như để sản xuất điện, để di chuyển thuyền buồm, khinh khí cầu, diều, lướt ván,…
Năng lượng thủy điện
Thủy điện là năng lượng sơ cấp và là dạng năng lượng tái tạo được khai thác bằng cách dùng lực chuyển động của nước để vận hành tuabin. Qua đó kích hoạt máy phát điện sản xuất ra điện. Năng lượng thủy điện chiếm đến 71% sản lượng điện tái tạo và 16% tổng công suất phát điện toàn thế giới. Trong khi tại Việt Nam, thủy điện đóng góp khoảng 30% tổng sản lượng điện quốc gia. Vì là nguồn năng lượng tái tạo nên thủy điện giúp đảm bảo cung cấp một lượng đáng kể nguồn điện sạch và bền vững cho nhu cầu phát triển kinh tế của đất nước.
Nhiên liệu sinh học
Nhiên liệu sinh học cũng là một trong những năng lượng sơ cấp, năng lượng tái tạo phổ biến hiện nay. Đây là loại nhiên liệu được hình thành từ các hợp chất có nguồn gốc động, thực vật. Nhiên liệu sinh học được phân thành 3 nhóm chính là Diesel sinh học, xăng sinh học và khí sinh học.
Ưu điểm của nhiên liệu sinh học là thân thiện với môi trường và có thể tái sinh. Do đó, nó được xem là nguồn năng lượng quan trọng đối với sản xuất năng lượng trong tương lai. Việc nghiên cứu nhiên liệu sinh học tiên tiến hiện cũng đang được nhiều công ty dầu khí hàng đầu thế giới coi trọng. Tại Việt Nam, xăng sinh học E5 là ứng dụng điển hình nhất về nhiên liệu sinh học.
Năng lượng địa nhiệt
Năng lượng địa nhiệt là nguồn năng lượng tái tạo được lấy từ nhiệt trong tâm trái đất, cách bề mặt trái đất khoảng vài km. Loại năng lượng sơ cấp này có nguồn gốc từ sự hình thành của hành tinh, từ hoạt động phân hủy phóng xạ của các khoáng vật và từ năng lượng mặt trời được hấp thụ tại bề mặt Trái Đất.
Cũng như các loại năng lượng sơ cấp và năng lượng tái tạo khác, việc khai thác và sử dụng năng lượng địa nhiệt mang đến nhiều lợi ích kinh tế và đời sống như: sản xuất điện, sưởi ấm, làm mát không gian, tắm nước nóng, sưởi ấm nhà kính,…
Quy mô thị trường Năng lượng địa nhiệt xét về cơ sở lắp đặt dự kiến sẽ tăng từ 15,68 gigawatt vào năm 2024 lên 17,91 gigawatt vào năm 2029, với tốc độ CAGR là 1,69% trong giai đoạn dự báo (2024-2029).
Năng lượng biển (năng lượng đại dương)
Loại năng lượng sơ cấp cuối cùng chúng tôi muốn đề cập đến đó là năng lượng biển, hay còn gọi là năng lượng đại dương, năng lượng thủy động học và biển. Đây là loại năng lượng được tạo ra bởi sóng biển, thủy triều, độ mặn và sự chênh lệch về nhiệt độ đại dương.
Cũng như năng lượng gió, năng lượng mặt trời, địa nhiệt, sinh học, thì năng lượng biển là nguồn năng lượng tái tạo vô tận. Hiện có 2 phương pháp tạo điện năng từ biển, bao gồm tạo năng lượng điện trực tiếp từ song biển và thủy triều, và tạo năng lượng điện từ sóng biển bằng cột nước dao động.
Việc khai thác năng lượng biển trên toàn cầu đang hết sức được quan tâm, đặc biệt là Liên minh Châu Âu, hứa hẹn tạo ra một cuộc cách mạng mới về năng lượng. Chủ đề này cũng được Việt Nam quan tâm, theo dõi để học hỏi, ứng dụng, khi mà nước ta có diện tích vùng biển lên đến khoảng 1 triệu km², gấp 3 lần diện tích đất liền, tiềm năng khai thác là vô cùng lớn.
Vai trò của năng lượng tái tạo hiện tại và tương lai
Nguồn năng lượng tái tạo có vai trò quan trọng đối với sự phát triển bền vững, được các quốc gia trên thế giới đặc biệt quan tâm và đẩy mạnh khai thác. Những lợi ích hàng đầu của năng lượng tái tạo có thể kể đến như:
- Giúp giảm tiêu thụ nguồn tài nguyên hóa thạch.
- Giúp giảm phát thải khí nhà kính, góp phần bảo vệ môi trường.
- Tạo ra nhiều việc làm, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội.
- Giúp giảm rủi ro về an ninh năng lượng nhờ tạo ra sự đa dạng về nguồn cung cấp năng lượng.
- Sự phát triển năng lượng tái tạo đi liền với việc thúc đẩy đổi mới, phát triển công nghệ.
Như vậy, thông qua bài viết này, Intech Energy đã giúp bạn hiểu được năng lượng sơ cấp là gì, gồm những năng lượng nào. Đồng thời nhấn mạnh về vai trò của năng lượng tái tạo trong nguồn năng lượng sơ cấp đối với sự phát triển bền vững ngày nay.
Xem thêm tại:
